Oplosmiddelen

Oplosmiddelen of Vluchtige Organische Stoffen (VOS) zijn stoffen met organische verbindingen of mengsels hiervan, die snel verdampen. Hierdoor kunnen zij risico’s op brand veroorzaken, maar zeker ook gezondheidsklachten.

Toepassing van oplosmiddelen

Zoals de naam al aangeeft kunnen er andere stoffen in oplosmiddelen oplossen. Ze worden op verschillende manieren toegepast:

  • Het verwijderen van een stof. Dan wordt de stof die verwijderd moet worden opgelost. Dit zijn vaak schoonmaakmiddelen, zoals:
    • Stomerijen: per- en trichlooretheen
    • Vlekkenverwijderaars: hexaan en wasbenzine
    • Wasmiddelen: citrus en terpeen
    • Verfafbijt: methyleenchloride
    • Water
  • Het aanbrengen van een stof.

Het oplosmiddel is dan de drager. Bij verf bijvoorbeeld, verdampt het oplosmiddel en blijven de pigmenten over als uitgeharde verf. Er zijn ook stoffen die oplossingen blijven, zoals bijvoorbeeld inkt. Ook parfum is zo’n voorbeeld, waarbij alcohol als oplosmiddel wordt gebruikt.

Oplosmiddelen, definitie

Een stof wordt als een Vluchtige Organische Stof gezien als deze organische verbindingen heeft en bij een kamertemperatuur van 20°C dampspanning heeft van ten minste 10 Pascal. Het zijn stoffen die bij warmer weer sneller verdampen en vaak door de mens geroken kunnen worden.

Oplosmiddelen schadelijk korte termijn

Het inademen van vluchtige organische stoffen, of oplosmiddelen, kan gezondheidsschade veroorzaken. Dit kan ook via huidopname worden veroorzaakt. Bij kortdurende hoge blootstelling aan VOS kunnen klachten ontstaan als: ‘high’ gevoel, misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid, sufheid en hartkloppingen. De klachten verdwijnen vaak snel nadat de werkzaamheden zijn beëindigd. (Gezondheidsraad, 1999) Men spreekt dan van acute toxische verschijnselen.

Oplosmiddelen schadelijk lange termijn

Bij langdurige blootstelling kan permanente gezondheidsschade ontstaan: chronisch toxische encefalopathie (CTE), ook wel schildersziekte genoemd. Dit is een aandoening van het zenuwstelsel. CTE is een beroepsziekte die ontstaat na een langdurige blootstelling (> 8 jaar) aan hoge concentraties organische oplosmiddelen (Beroepsziekten.nl, 2017).

In het Dossier Vluchtige Organische Stoffen (2009) worden drie stadia van CTE onderscheiden:

  1. Stadium 1: neurastheen syndroom. Klachten als depressie, geheugenverlies, concentratiestoornissen, moeheid, depressiviteit en verhoogde prikkelbaarheid. Dit kan een paar weken duren en hiervan kun je herstellen.
  2. Stadium 2: matige ernstige CTE. Klachten als moeheid, stemmingsstoornissen (prikkelbaarheid, depressie), vergeetachtigheid (korte termijn geheugenverlies), concentratiestoornissen en oriëntatiestoornissen. Dit is deels blijvend en kan jaren aahouden.
  3. Stadium 3: Ernstige CTE. Klachten: de cognitieve en emotionele veranderingen ernstiger dan bij de milde vorm, dementieel ziektebeeld met progressieve en globale aantasting van intelligentie en ernstige geheugenstoornissen. Dit is blijvende schade.

Oplosmiddelen

Oplosmiddelen lijst

De oplosmiddelen waar wij veel onderzoek naar doen zijn organische oplosmiddelen. Denk hierbij aan:

  • Benzeen 
  • Tolueen
  • Aceton
  • Terpentine
  • Benzine
  • Alcohol
  • Hexaan
  • Methyl- en ethylacetaat
  • Formaldehyde

Oplosmiddelen meten

Organische oplosmiddelen kun me op twee manieren meten: algemeen en specifiek.

PID meter

PID staat voor ‘photo ionization detection’, oftewel foto ionisatie detectie. Een UV-lamp ioniseert het te meten gas, waardoor die te meten is. Zo kan indirect de hoeveelheid gas worden gemeten in parts per million. Diverse gassen zijn te meten met een PID meter, en wordt veel gebruikt voor het meten van organische stoffen (VOS). Er kunnen geen stoffen onderscheiden worden. De meter zal alle vluchtige componenten die geïoniseerd zijn weergeven. Het geeft dus een beeld van de omvang van de problematiek, zonder te kunnen zeggen welke stoffen er aanwezig zijn.

Actieve luchtmeting

Met een actieve luchtmetingen wordt de aanwezige lucht en oplosmiddelen opgezogen en gebonden. De samenstelling wordt dan in een laboratorium bepaald. Zo kun je nauwkeurig vaststellen welke stoffen er aanwezig zijn en in welke hoeveelheid. Dit is de meest betrouwbare manier om te bepalen of medewerkers gezondheidsschade oplopen en in welke mate. Future-Proof heeft apparatuur om deze metingen snel  uit te voeren.